८. मर्न तयार बरु…
चिया माताको साथमा रही सेवा गर्ने सेविका य्वीयान्याङ् अविवाहित सेविकाहरू मध्ये सबैभन्दा जेठी थिइन् । चिया माताका जेठा छोरा, पाओय्विका ठूला बाबु चिया शको आँखा उनीमाथि पर्न गयो । य्वीयान्याङ्लाई आफ्नी उपपत्नी बनाउन चिया शले अनेक प्रयास गरे । तर य्वीयान्याङ्ले चिया माताकहाँ सबैजना भेला भइ रहेको बेला आफू कुनै हालतमा चिया शको कान्छी स्वास्नी नबन्ने प्रतिज्ञा सुनाइन् र “यदि चिया माता आफैले पनि त्यस्तो गर्न दवाब दिनु भएमा अहिले नै कपाल खौरेर बरु भिक्षुणी बन्न जान्छु, तर वहाँको कुरा मान्दिन” भन्दै लुगाभित्रबाट कैंची निकालेर आफ्नो कपाल काट्न खोजिन् । अरूले उनीको हातबाट कैंची खोसेर लगे । चिया माताले सबै कुरा बुझे पछि आफ्ना जेठो छोरा र बुहारीलाई हपार्नु भयो । चिया शलाई आफ्नो ठूलो बेइज्जत भएको अनुभव भयो, उनले कुनै दिन त्यसको बदला अवश्य लिन्छु भनेर प्रतिज्ञा गरे ।
चिया परिवारमा पुस्तौंदेखि सेवकको रूपमा बस्दै आएका एक बृद्ध सेवकको छोरोले त्यहीं जन्मेर पढेर सरकारी जागीर पाएको खुशीयाली मनाउन चिया परिवारका सबै जनालाई भोजमा आमन्त्रण गरेका थिए । त्यहाँ नाटक पनि मञ्चन गरिएको थियो । उक्त भोजमा स्य्वे पाओछाइका दाजु स्य्वे फान् पनि पुगेका थिए । उनले नाटकमा केटी भएर अभिनय गर्ने लेउ थर भएका एक पुरुष कलाकारलाई केटी सम्झेर जिस्काउन थाल्यो । लेउले चेतावनी दिंदा पनि स्य्वे फान्ले जिस्काउन छोडेनन् । अनि लेउ घर भएका कलाकारले स्य्वे फान्लाई त्यसो भए आज दिउँसो हामी शहरको दुई कोस उत्तरको पुलमा भेटौं न, है?” भनेर भन्यो । स्य्वे फान् ढङ्ग पर्यो र दिउँसो घोडा चढेर उनले भनेको ठाउँमा गयो । त्यहाँ लेउ कलाकारको पुरुष रूप देखेर स्य्वे फान् अकमक्क पर्यो र उनीसंग मीत लगाउने कुरा गर्न थाल्यो । स्य्वे फान्संग अति रिसाएका लेउले उनलाई बेसरी कुटेर घाइते बनाई त्यहीं छोडेर गए । अर्धचेत अवस्थामा त्यहीं भुईंमा पल्टिरहेको अवस्थामा स्य्वे फान्लाई चिन्ने मान्छेले देखेर उनलाई घरसम्म पुर्याइदियो । त्यसरी घाइते हुने गरी पिटाइ खाए पछि स्य्वे फान् महिनौंसम्म लाजले बाहिर निस्केन । आफूले पिटेको मान्छे चिया परिवारका नजिकका नातेदार भन्ने थाहा पाएपछि लेउ कलाकार पनि डराएर बेपत्ता भए । स्य्वेयीमाले आफ्नो छोरालाई घाइते हुने गरी कुटपिट गर्ने लेउलाई पक्राउ गर्न उजुरी गर्ने विचार गर्नुभएको थियो, तर छोरी स्य्वे पाओछाइले वहाँलाई रोकिन् ।
स्य्वे फान्को घाउचोट निको भएपछि उनले अर्को शहरमा गएर पारिवारिक व्यापार सम्हाल्ने विचार गर्यो । आमा स्य्वेयीमाले त्यसो गर्दा व्यापारबारे बुझ्दै जाने विचार गरी उनलाई अर्को शहरमा पठाउनु भयो । स्य्वे फान् अर्को शहरमा गए पछि उनकी मुख्य सेविका सियाङ्लीङ् स्य्वे पाओछाइसंग बस्न आइन् । सियाङ्लीङ् सानैमा बेचिएकी दासी सेविका भए पनि उनीलाई पढ्ने, लेख्ने, खास गरी कविता रच्ने ठूलो अभिरुचि थियो । उपवनमा बस्ने सबै दिदी बहिनीले कविता रच्ने भए पनि उनीलाई लीन् ताइय्विको कविता सबैभन्दा बढी मन पर्ने भएको हुँदा उनीले लीन् ताइय्विलाई गुरु थापी कविता रच्ने तरिका सिकाइ दिने अनुरोध गरिन् । सियाङ्लीङ्को कविताप्रति साँच्चै नै अभिरुचि भएको देखेर लीन् ताइय्विले पनि खुशी भएर कविता रचना गर्न पहिले कुन कुन कविहरूको कविता कण्ठ पारेर त्यसबारे मनन गर्ने त्यसपछि आफ्नो कवितामा कसरी शब्द चयन गर्ने आदि कुराहरू सिकाइ दिइन् ।
पहिले नै छः सात जना कवयित्रीहरू भएको उपवनमा फेरि अरू छःसातजना केटीहरू थपिए । तिनीहरू पाओय्विकी भाउजू ली वान्का काकाका छोरीहरू, स्य्वे पाओछाइको काकाकी छोरी, पाओय्विकी ठूली आमा सीङ् फूरेन्को भाइकी छोरी आदि थिए । नयाँ बस्न आएका केटीहरू पनि सबै पढे लेखेका, गीत कवितामा अभिरुचि भएकाहरू थिए । त्यतिका नयाँ केटीहरू थपिएका हुँदा पाओय्वि पनि धेरै खुशी थियो । फेरि छिटै एकचोटी कविगोष्ठी आयोजना गरियो । केटीहरूले भान्छाबाट मृगको मासु ल्याएर आफै पोलेर खाँदै कवि गोष्ठीलाई अझ रमाइलो बनाए ।
पाओय्विकी मुख्य सेविका सीरेन्की आमा सिकिस्त भएको खबर आयो । सीरेन बिदा लिएर आमाको हेरचाह गर्नका लागि गइन् । अर्की सेविका छीङ्वेन्ले सीरेन्को काम गर्न थालिन् । कामको भार बढेको र राम्ररी आराम गर्न नपाएकी भएर केही दिनमै छीङ्वेन् बिरामी परिन् । पाओय्विले वैद्य डाकेर छीङ्वेनको परीक्षण गराए । वैद्यले छीङ्वेन्का लागि लेखिदिएको औषधि हेरेर पाओय्विले “कस्तो वैद्य रहेछ, केटीहरूलाई पनि यस्तो औषधि दिइन्छ ? राजवैद्य डाक्नू” भन्यो । राजवैद्यले आएर छीङ्वेन्लाई जाँचिसके पछि अर्कै औषधि लेखिदियो । राजवैद्यले लेखिदिएको औषधि हेरेर पाओय्विले केटीहरूलाई यस्तो पो औषधि दिनुपर्दछ त” भन्यो ।
केही समय अघि चिया माता बज्यैले पाओय्विलाई एउटा बहुमूल्य बाहिरी पहिरन दिनु भएको थियो । दुई दिनअघि मामाको जन्मदिनको उपलक्ष्यमा मामाघर जाँदा पाओय्विले त्यहीं बहुमूल्य पहिरन लगाएर गएका थिए । मामाघरमा बालिरहेको तेल बत्तीबाट फिलिङ्गो झरेर त्यो पहिरनमा परी जलेर देखिने ठाउँमै एउटा ठूलो प्वाल परेको रहेछ । आज मात्र त्यो प्वाल देखेर पाओय्वि छट्पटाउन थाले । भोलिको कार्यक्रममा पनि त्यहीं पहिरन लगाउनु पर्ने थियो । पाओय्वि छटपटाएको देखेर पूरा सञ्चो भइनसकेका छीङ्वेन्ले आफूले त्यो मिलाएर टाल्न गर्न जान्ने बताइन्, र त्यसको लागि चाहिने धागो र सियो मगाइन् । छीङ्वेन्ले रातभर मेहनत गरी त्यो काम पूरा गरिदिइन् । पाओय्विलाई बिरामी छीङ्वेन्लाई त्यस्तो मेहनत पर्ने मसिनो काम गराउनु परेकोमा साह्रै अप्ठ्यारो लागेको थियो ।
चीनिया परम्परागत नयाँ वर्ष वसन्त उत्सव आउनै लागेको थियो । आफूहरूले बिर्ताको रूपमा पाएको भूमिबाट उठ्नु पर्ने कर र बाली समयमा नपुग्ला भनेर नीङ्-कुओ-फूका चिया चन्लाई ठूलो चिन्ता लागिरहेको थियो । तर कर र बाली लिएर आफ्नो बिर्ता भूमि हेर्न खटाएको मान्छे समयमै आइपुग्यो । उनीहरूले केही अन्न, केही नगद र सयौंको संख्यामा बोका, मृग, सुँगुर ल्याएका थिए । नीङ्-कुओ-फू र रोङ्-कुओ-फूको मुख्य आर्थिक स्रोत ती बिर्ता भूमि नै रहेको थियो । त्यसवर्ष नीङ-कुओ-फूको कर र बाली पहिले पुगेकोले चिया चन्ले केही अन्न र केही बोका, मृग आदि रोङ्-कुओ-फूमा पुर्याउन पठाए ।
नयाँ वर्ष मनाएको धेरै समय नहुँदै वाङ् सिफङ्को गर्भपतन भयो । उनीले केही महिना आराम गर्नु पर्ने भयो । उनीको अनुपस्थितिमा रोङ्-कुओ-फूको व्यवस्थापनको कार्यभार पाओय्विकी भाउजू ली वान् र साहिंली बहिनी थान् छुनलाई सुम्पियो । स्य्वे पाओछाइले पनि उनीहरूलाई सघाउने भइन् । थान्छुन्ले रोङ्-कुओ-फूको व्यवस्थापन गर्न थालेपछि एकदिन उनीको आफ्नै मामा, चाउयीनियाङ्को दाजुको मृत्यु भयो । रोङ्-कूओ-फूमा सेविका सुसारे भएर बसेकाहरूको घरमा कोही मर्दा केही पैसा दिइन्थ्यो । थान्छुन्की आमा चाउ यीनियाङ्सँग चिया चङ्ले विवाह गरेको भए पनि उनीको हैसियत सेविकाकै मात्र थियो । चाउयीनियाङ् आफ्नी छोरीले महलको काम सम्हालिरहेको बेलामा आफ्ना दाजुको अन्त्येष्टि संस्कारका लागि अलि बढी खर्च देओस् भन्ने चाहन्थिन्, तर थान्छुन्ले मर्ने व्यक्ति आफ्नो मामा नै भए पनि नियम भन्दाबढी एक पैसा पनि दिन मानिनन् । आमा छोरीको लामो भनाभन भयो, तर थान्छुन्ले नियम मिचेर एक पैसा पनि बढी दिइनन् ।
ली वान् र थान्छुन्ले महलको व्यवस्थापन गर्न थाले पछि त्यहाँ धेरैवटा समस्यामा भएको देखे । त्यसबेला सबै महिलाहरूको प्रसाधन सिंगारपटारका सामग्री एक साथ ठेक्कामा दिएर किनिन्थ्यो, जसले गर्दा तिनीहरूको मूल्य बढी, गुणस्तर निम्नस्तरको हुने गर्दथ्यो । थान्छुन्ले सबैसंग सल्लाह गरी अबदेखि प्रत्येक महिलालाई खर्च दिएर आफैले ती वस्तुहरूको बन्दोवस्त गर्ने व्यवस्था गरिन् । लीन् ताइय्वि, स्य्वे पाओछाइ, पाओय्विका तीन दिदी वहिनी बस्दै आएको “ता कुवान् य्वीयान्” उपवन निकै ठूलो क्षेत्रफलको भएको हुँदा त्यसको सरसफाइका लागि नै धेरै खर्च भइरहेको अवस्था थियो । र उपवनको व्यवस्थापन पनि राम्ररी हुन सकेको थिएन । थान्छुन्ले रोङ्-कुओ-फूमै काम गर्ने सेवक र प्रौढ सेविकाहरूलाई उपवनको निश्चित क्षेत्रहरू जिम्मा लगाइन् र त्यसको सरसफाइ गर्नु पर्ने, त्यहाँ उम्रिएका फूलहरू बाहिर लगेर बेच्न पाइने र त्यसबापत वर्षको निश्चित रकम महललाई बुझाउनु पर्ने नियम बनाइन् । त्यसबाट फाइदा हुने देखेर उपवनको क्षेत्रहरूको जिम्मा लिन धेरै जना आए । सरसफाइका लागि धेरै खर्च भइरहेको उपवनमा अब बिना खर्च सरसफाइ हुनेमात्र होइन, त्यसबाट आर्थिक लाभ समेत हुने भयो ।
